Twee of driedimensionaal? Een stillevenopdracht

Goed, stilleven tekenen is een prima oefening om te leren kijken. Zo’n tekening kan ook echter een uitgangspunt zijn om een verwerking op los te laten. Als ik het kubisme (Gris,Braque, Picasso) ging behandelen (een stroming waarbij veel scherfachtige vormen gebruikt werden, het platte/ twee dimensionale vlak gerespecteerd werd en voorwerpen in hetzelfde werkstuk vanaf verschillende standpunten bekeken werden en ook collage voor het eerst gebruikt werd), lag het natuurlijk voor de hand ook leerlingen via deze zienswijze een stilleven te laten vervaardigen.

Realistisch werk waarbij je kunt zien wat het voorstelt, daar wil de gemiddelde scholier met een zekere welwillendheid tegen aan kijken. Gaat het echter de abstracte kant op, of gaat het om een totaal andere zienswijze zoals bij het kubisme, waarbij de schilder het onderwerp van zijn schilderij vanaf diverse standpunten bekijkt, dàn wordt het lastiger…

Hieronder een paar voorbeelden van werkstukken, gemaakt op de bovenbouw van Havo en Vwo, waarbij vanuit verschillende invalshoeken de zienswijze van het kubisme toegepast diende te worden maar wel in een beeldtaal die aansloot bij de belevingswereld van de leerling. Op de eerste afbeelding hieronder een tweetal schetsen zoals ik die op het bord zette bij de instructie van deze opdracht, om de leerlingen het verschil te tonen tussen de traditionele wijze van zien en de kubistische. Verder nog twee voorbeelden van stilleven opstellingen in de klas.

Stilleven: 2- of 3-dimensionaal?

Stillevenopstelling in het lokaal

Opstelling stilleven in het lokaal

Op de drie afbeeldingen hieronder een voorbeeld van de twee eindwerkstukken die deze stilleven opdracht oplevert: een tekening in grijswaarden naar de waarneming en een ‘kubistische’ verwerking in kleur met technieken en materialen naar keuze, waaronder collage.

Stillevenopstelling in het lokaal

Stilleven naar de waarneming

Kubistische verwerking

De tekening naar de waarneming heb ik, om tijd te sparen, ook wel eens als huiswerk opgegeven. De opdracht luidde dan ‘Spullen op mijn nachtkastje’ of ‘wat ik allemaal op mijn bureau heb liggen’. Als je sommige van deze bewerkingen ziet is dat nogal wat. Ook waren er wel altijd leerlingen die hun (toen nog) traditionele fototoestel pakten, de spullen op hun nachtkastje of bureau fotografeerden en met de afdrukken een collage als eindwerk maakten als in de beste traditie van een kunstenaar als David Hockney.