Mijn goede vriend en oud-KSE-collega aardrijkskunde Jos Martens is zo’n beetje de wandelende encyclopedie van Etten-Leur. Als rasechte Ettenaar heeft hij zich altijd geïnteresseerd in de heemkunde van Etten-Leur.
In de loop der jaren heeft hij bovendien een aanzienlijk archief opgebouwd en vervult hij nog steeds een belangrijke rol in de plaatselijke Heemkundekring Jan UtenHoute, waarbij hij regelmatig zijn kennis deelt door allerlei publicaties. Soms mag ik daarbij wel eens illustraties verzorgen zoals in 2018 voor zijn bijdrage aan het boekje ‘De begraafplaatsen van Etten-Leur‘. Daarbij wilde het toeval dat Jos zijn vader de functie van doodgraver vervulde in Etten, en dat mijn grootvader, opa Jansen, tijdens de Tweede Wereldoorlog en in de jaren daarna in mijn geboortestad ‘s-Hertogenbosch aanspreker/aanzegger en lijkbezorger was.
Van huis uit waren we dus beiden vertrouwd met het fenomenen ‘begrafenis’ en ‘begraafplaats’ en alles wat daarbij kwam kijken. Hieronder een drietal foto’s waarop mijn opa te zien is in zijn pak met tressen en met een steek op zijn hoofd tijdens het uitoefenen van zijn beroep.
De eerste foto toont de begrafenis van slachtoffers van een Engels vergissingsbombardement in 1940 op het Bossche Volderstraatje. Je ziet opa in het midden bij de rij heren rechts van hem. De tweede foto is uit 1942 bij de begrafenis van de Bossche oud-wethouder Krijgsman met opa rechts op de foto, en de derde foto, met opa in het midden vóór de auto, betreft de begrafenis van de oprichter van Gereedschaps- en IJzerhandel Van Miert in Den Bosch waarbij de begrafenisstoet halt houdt bij de winkel van de overledene en het personeel afscheid neemt.
1940 Opa bij de begrafenis van oorlogsslachtoffers
1942 Opa bij de begrafenis van oud-wethouder Krijgsman
1952 Opa bij de begrafenis van dhr. Van Miert
Op onderstaande plaatjes zie je een schets en de twee tekeningen van een doodgraver en een aanzegger die ik voor het boekje over de Etten-Leurse begraafplaatsen gemaakt heb en hoe die in het boekje te zien zijn. Ook is de omslag hieronder afgebeeld.
Omslag begraafplaatsen in Etten-Leur
Doodgraver, schets
Doodgraver, oorspronkelijke tekening
Doodgraver, zoals te zien in het boek
Aanzegger, oorspronkelijke tekening
Aanzegger, zoals te zien in het boek,
Een ander verhaal afkomstig van Jos, ‘Morenbos’ getiteld, gaat niet alleen over begraven, maar ook over moord en doodslag. Deze vertelling, vergezeld van een illustratie van mijn hand, is te vinden op de website van het Noord-Brabants Provinciaal Genootschap. Zoals ik dat ook altijd van mijn leerlingen vroeg als zij aan een opdracht begonnen, heb ik, om me te documenteren voor het maken van deze tekening, online wat plaatjes gezocht waarvan je er hieronder een drietal vindt die ik voor mijn illustratie gebruikt heb.
Ik ben benieuwd wat Jos een volgende keer weer in petto heeft!
Uniformen uit het leger van Napoleon
Enkele oude ploegen
Worstelaars van vroeger
Illustratie Morenbos
